Olej silnikowy jest integralnym elementem konstrukcyjnym silnika niezbędnym do jego prawidłowej pracy. Od jakości oleju zależy stan techniczny jednostki napędowej oraz jej długowieczność, zaś dzięki właściwościom smarnym redukuje tarcie umożliwiając pracę silnika – w przypadku uruchomienia silnika bez oleju jego wewnętrzne mechanizmy ulegną natychmiastowemu uszkodzeniu w związku z zaistnieniem wzmożonego tarcia elementów metalowych. Poza funkcjami smarnymi oleje silnikowe pełnią inne, równie ważne funkcje:
Olej silnikowy ułatwia rozruch zimnego silnika – właściwa lepkość oleju ma wpływ na opory rozruchowe silnika, oraz gwarantuje smarowanie już od pierwszych chwil po uruchomieniu.
Olej silnikowy zmniejsza tarcie – lepkość oleju wpływa na grubość zmniejszającej opory tarcia warstwy „filmu” olejowego chroniącego części mechaniczne przed nadmiernym zużyciem, zaś wraz ze wzrostem lepkości oleju spadają opory tarcia. W związku z powyższym utrzymanie odpowiednich parametrów oleju jest ważne dla bezawaryjnej pracy silnika. Niestety w trakcie eksploatacji w związku z pojawieniem się zanieczyszczeń zmieniają się parametry oleju wpływające na zmianę lepkości. Zanieczyszczenia w oleju pojawiają się w związku z naturalnymi procesami starzenia się oleju oraz jego utleniania, na wskutek zużycia poprzez tarcie i korozję wewnętrznych części silnika, oraz wskutek niepełnego procesu spalania (zanieczyszczenie sadzą).